معرفی انواع مدیا برای چاپ

در صنعت چاپ، متریال‌های گوناگونی برای تولید محصول چاپ‌شده وجود دارد. مدیا (media) عبارت است از کاغذ یا یک شیت که برای چاپ در پرینتر از آن استفاده می‌شود. برای آن که مدیا را به درستی برای پرینتر خود انتخاب کنیم، بهتر است با انواع آن آشنا شویم. 

تنوع و گوناگونی مدیا به حدی زیاد است که در یک مقاله نمی‌توان به طور کامل آن را پوشش داد. اما یکی از راه‌های شناخت مدیا آشنایی با انواع پرینتر است.

 

انواع پرینتر

بر اساس نوع تکنولوژی، پرینترها به چند گروه تقسیم می‌شوند:

·       پرینترهای جوهر افشان که برای چاپ از جوهر استفاده می‌کنند

 

 

 

·       پرینترهایی که در آن‌ها از تونر (پودر) برای چاپ استفاده می‌شود

·       گروه پرینترهای حرارتی که بدون به کارگیری جوهر یا مرکب و بر اساس فرایند گرمازایی هد پرینتر روی کاغذ حرارتی عمل می‌کنند. پرینترهای فروشگاهی از معروف‌ترین نمونه‌های این دسته از پرینترها هستند؛

 

·       پرینترهای “ریبونی”: این دسته از پرینترها از ریبون که به شکل نواری آغشته به مواد رنگی است، استفاده می‌کنند. پرینترهای لیبل‌زن و چاپگرهای کارت PVC از این دسته‌اند

·       پرینترهای مستقیم که برای چاپ دایرکت و مستقیم (Direct) روی اجسام مختلف طراحی شده‌اند. این سری پرینترهای جوهر افشان مرکب را به سطح جسم مورد نظر پرتاب می‌کنند. معروف‌ترین این چاپگرها، جِت پرینترهایی (Jet Printers) هستند که روی محصولات کارخانه‌ای تاریخ تولید، زمان تولید در کارخانه و تاریخ انقضا را ثبت می‌کنند.

گروه پرینترهای تونری تنها بر اساس استاندارد شیت در بازار وجود دارند و همگی، از پرینترهای سیاه و سفید رومیزی گرفته تا فتوکپی‌های میزی عظیم‌الجثه حداکثر توان چاپ تا ابعاد A3 را دارند؛ این در حالی است که عموم پرینترهای جوهر افشان در سایزهای مختلف و همچنین در دو حالت شیت و رول موجودند.

انواع پرینترهای جوهر افشان

کاغذ جوهر افشان نوعی کاغذ مخصوص است که برای استفاده در پرینترهای جوهر افشان به کار می‌رود و به طور معمول آن را بر اساس فاکتورهایی نظیر سایز، وزن (گرماژ)، نوع پردازش سطح (ماتی یا شفافیت، کوتد و …) دسته‌بندی می‌کنند. به علاوه، نوع کاربری مورد نظر نیز در انتخاب کاغذ اهمیت بسزایی دارد.

پرینترهای جوهر افشان بر اساس تکنولوژی هد و نوع مرکب مصرفی به چند دسته تقسیم می‌‎شوند که در زیر با آن‌ها آشنا می‌‎شویم:

·       مرکب‌های پایه‌ی آب که خود به دو گروه دای (dye) و دای سابلیمیشن (dye-sublimation) و پیگمنت تقسیم می‌شوند،

·       مرکب‌های سالوِنت (solvent-based) که به دو گروه solvent و eco
solvent دسته‌بندی می‌شوند

·       مرکب‌های لاتکس (Latex)

·       مرکب‌های یو وی UV-based))

·       مرکب‌های پلاستیزول یا DTF که برای آشنایی بیشتر با این مرکب‌ها می‌توانید این مقاله را مطالعه نمایید.

(آشنایی با انواع مرکب و تکنولوژی‌ هدهای سازگار با آن‌ها در این مقاله: «انواع مرکب و هدهای پرینتر» به تفصیل قابل مطالعه است.)

ما در این مقاله قصد داریم به معرفی و بررسی کاغذهای مناسب برای گروه دای (dye) و پیگمنت‌ بپردازیم. دلیل دیگر ما برای بررسی متریال‌های مناسب دای (dye) در این مقاله این است که مرکب پیگمنت در ایران از استقبال بالایی برخوردار نیست.

کاغذ جوهر افشان نوعی کاغذ مخصوص است که برای استفاده در پرینترهای جوهر افشان به کار می‌رود و به طور معمول آن را بر اساس فاکتورهایی نظیر سایز، وزن (گرماژ)، نوع پردازش سطح (ماتی یا شفافیت، کوتد و …) دسته‌بندی می‌کنند. به علاوه، نوع کاربری مورد نظر نیز در انتخاب کاغذ اهمیت بسزایی دارد.

چاپ نهایی باکیفیت و مرغوب با رنگ‌های زنده و شفاف با استفاده از پرینترهای جوهر افشان نیازمند آن است که کاغذ مصرفی مناسب‌ترین میزان جذب و عدم پخش جوهر را در چاپ داشته باشد، یعنی اندازه دقیقی از میزان جوهر را در بافت خود جذب کند و از پخش آن به نواحی دیگر و یا به سمت دیگر کاغذ جلوگیری نماید.

 

این نکته، یکی از روش‌های شناسایی کاغذ جوهر افشان مرغوب از انواع نامرغوب است: چنانچه کاغذ یا متریال از پرداخت صحیح و سازگار با پرینتر برخوردار باشد، لبه‌های چاپ از صافی و وضوح برخوردار خواهد بود و اصطلاحاً “دویدگی” جوهر به داخل بافت کاغذ مشاهده نمی‌گردد. 

 

در این حالت، سرعت خشک شدن مرکب نیز با سرعت چاپ پرینتر هماهنگ است، به‌نحوی که افتادن برگه‌های چاپ‌شده بر روی هم هنگام عملیات پرینت باعث تاری یا به‌هم‌خوردگی و پس‌زدگی رنگ نمی‌شود.

کاغذ جوهر افشان انواع و اقسام مختلفی دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم:

تقسیم‌بندی بر اساس سایز: کاغذهای جوهر افشان به صورت رایج، به شکل رول و نیز در ابعاد A3 و A4 عرضه می‌شوند. ما در این مقاله بیشترین تمرکز را روی متریال جوهر افشان گروه دای (dye) و سایزبندی A4 و A3 داشته‌ایم.

در تقسیم‌بندی رول، بر اساس عرض اندازه‌های مختلفی بر اساس سانتیمتر یا اینچ وجود دارد از جمله: 65 سانتی‌متر (36 اینچ)، 110 سانتیمتر (42 اینچ)، 135 سانتیمتر (64 اینچ)، 165 سانتیمتر (72 اینچ) و … . تقسیم‌بندی ذکرشده برای گروه پرینترهای عریض یا اصطلاحاً لارج فرمت (Large Format) قابل تأمل است، به طوری که این عرض متریال تا 5 متر نیز در بازار وجود دارد. پرینترهای رول‌زن سایز کوچک عموماً از گروه ریبون یا حرارتی هستند.

انواع متریال جوهر افشان A3 و A4

 

کاغذ جوهر افشان کوتد (Coated)

کاغذ جوهر افشان کوتد یا کوت‌شده (در لغت به معنیِ «پوشانده‌شده») به دسته‌ای از کاغذهای جوهر افشان اطلاق می‌شود که دارای نوعی ترکیب پوشاننده‌ی خاص شیمیایی بر روی سطح کاغذ (معمولاً روی یک طرف آن) است که این امکان را به کاغذ می‌دهد تا جوهر بدون پخش شدن، لکه و یا شُره، به صورت یکنواخت و یکدست روی سطح آن قرار گیرد.

ویژگی اصلی کاغذهای کوتد سطح گچی‌مانند آن‌ها است که به خاطر استفاده از ترکیبات کربنات کلسیم (گچ) و پودر (بَنتونیت) می‌باشد. عموماً سطح کوتد حاوی لایه‌ای سفیدرنگ است که با تماس دست حالتی از مخمل یا ابری بودن را به انسان می‌دهد.

کاغذهای کوتد کیفیت چاپ بالایی دارند اما ضدّ آب نیستند و در ضمن فاقد سطح براق هستند. این گروه از کاغذها از لحاظ کیفیت یک مرحله بالاتر از کاغذهای معمولی (plain papers) طبقه‌بندی می‌شوند و به همین علت، بیشتر برای چاپ متن ساده و عادی مناسب هستند، چرا که در چاپ بر روی این گونه کاغذها بار جوهر پیاده‌شده روی کاغذ به مراتب سبک‌تر و کمتر است. 

در مقابل، میزان بالای مصرف جوهر روی کاغذ در برخی روش‌های چاپ جوهر افشان – نظیر چاپ‌های گرافیکی و عکاسی – موجب می‌شود الیاف موجود در بافت کاغذ توسط جوهر کاملاً مرطوب شود و کاغذ به پیش از حالت خود یعنی مرحله فرآوری و پرس برگردد و در نتیجه موج‌دار، ناهم‌گون و ناهموار گردد.

کاغذ جوهر افشان عکاسی (فتوگلاسه)

کاغذهای عکاسی (photo papers) دسته‌ای از کاغذ جوهر افشان هستند که برای چاپ عکس از آن‌ها استفاده می‌شود. این نوع کاغذها عموماً به دلیل وجود پیگمنت‌هایی نظیر دی‌اُکسید تیتانیوم سطحی سفید و روشن دارند و توسط موادی با خاصیت جذب بالا که مانع از پخش جوهر می‌شوند، کوت (coat) یا پوشانده شده‌اند.

کاغذهای جوهر افشان بسته به نوع کاربرد مورد نظر ضخامت‌های متفاوتی دارند. کاغذهای جوهر افشان نازک‌تر تقریبا ضخامتی شبیه کاغذهای معمولی و اداری دارند؛ البته از لحاظ کیفیت چاپ در رتبه بالاتری نسبت به کاغذهای معمولی و کوتد قرار می‌گیرند. 

کاغذهای عکاسی که برای مصارف دقیق‌تر و باکیفیت‌تر کاربرد دارند، معمولاً اندکی ضخیم‌تر هستند و کوتینگ‌های متنوعی دارند. کاغذهای جوهر افشان غالباً دارای یک رو هستند اما برخی نیز در هر دو رو از کوتینگ برخوردارند و می‌توان چاپ دورو بر روی آن‌ها انجام داد.

کاغذهای جوهرافشان معمولا بر اساس ظاهرشان به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از: براق
(Glossy)، مات (Matte)، نیمه براق (semi-glossy) یا لاستر (Luster)، نیمه مات (semi-matte)، ساتین یا سیلک (Satin).

کاغذ جوهر افشان براق فتوگلاسه (Glossy)

کاغذ جوهر افشان براق سطحی روشن دارد که نور را با زاویه‌ای مشخص بازتاب می‌دهد و نسبتاً درخشان‌تر است. چاپ بر روی این نوع کاغذ جلوه و ظاهر زنده و درخشنده‌تری دارد. با این حال، بایستی دقت نمود که سطح چاپ‌شده روی این کاغذ جذب‌کننده‌ی اثر انگشت است.

 

کاغذ فتوگلاسه نیمه براق (Semi-glossy) 

ظاهری شبیه به سطوح چاپی عکس‌های سنتی دارند. در بسیاری از موارد، این کاغذها رزین کوت‌شده یا RC هستند. کاغذهای فتوگلاسه براق و نیمه براق برای استفاده در پرینترهای پایه‌ی جوهریِ دای (dye) مناسب هستند، چرا که جوهر دای در سطح کوت‌شده‌ی کاغذ جذب و خشک می‌شود.

 

کاغذهای جوهر افشان مات (Matte)

در مقابل، کاغذهای جوهر افشان مات هستند که سطح و ظاهری فلت و غیربراق دارند که اثر انگشت را به خود نمی‌گیرند و نیز بازتابنده‌ی نور نیستند. البته برخی از کاغذهای جوهر افشان مات، مقادیری الیاف نیز در خود دارند که سطحی غیرصاف به آن‌ها می‌دهد، اما بسیاری دارای سطح فلت و صاف هستند. عموماً به دلیل جذب بالاتر جوهر شفافیت طیف رنگ چاپی در کاغذهای مات جوهر افشان از کاغذهای براق یا لاستر محدودتر است.

کاغذ فتوگلاسه رِزین کوتد (Resin Coated)

که در واقع با ماده‌ی رزین کوت می‌شود، دارای سطحی نرم و براق است. در کاغذ رزین کوتد یا RC، یک لایه کاغذ میان دو لایه پلی‌اتیلن قرار می‌گیرد که آن را در برابر نفوذ رطوبت حفظ می‌کنند و به محصول کلی ظاهری بهینه و زیبا می‌بخشند. این گروه معمولاً قیمت بالاتری نسبت به کاغذهای فتوگلاسه‌ی براق معمولی دارند.

 

انواع دیگر متریال جوهر افشان

هم‌چنین از دیگر انواع کاغذ جوهر افشان می‎‌توان به موارد زیر اشاره نمود. این کاغذها بیشتر بر اساس نوع کاربری‌شان مورد نظر هستند:

§شیت ترانسپرنت (Transparent): در عکس‌های رادیولوژي و در صنایع آموزش (پرزنتیشن و …) جهت استفاده در دستگاه “اوپک” (opac) به کار می‌رود.

§       کاغذ پشت چسب دار: این گروه معمولاً برای چاپ لیبل بطری‌ها و جعبه‌های مقوایی در صنایع بسته‌بندی کاربرد دارد.

 

§   شیت پشت مگنت: این دسته از شیت‌ها نیز در صنایع آموزشی برای تولید تابلوهای وایت‌بُرد و هم‌چنین استیکرهایی که به عنوان آویز در مگنت‌های روی یخچالی استفاده می‌شوند، کاربرد دارد.

 

§       کاغذهای با بیس الیاف و پارچه Textile-based)) مانند کنواس: اگر به دنبال کاغذ عکاسی‌ای هستید که ظاهر و بافتی شبیه به بوم نقاشی دارد و حس تابلو را تداعی می‌کند، کنواس یکی از ایده‌آل‌ترین گزینه‌هاست. در صورتی که قصد فروش آثار هنری یا عکاسی و یا نیاز به چاپ عکسی با جزئیات بالا و ابعاد بزرگ دارید، این کاغذ می‌تواند بهترین انتخاب باشد. از دیگر مزایای این کاغذ می‌توان به ماندگاری، عدم براقی بیش از حد اشاره کرد.

 

§      کاغذهای دکوراتیو مانند: کاغذ سه‌بُعدی (3D)؛ ساتین؛ طلایی و نقره‌ای و صدفی و …: این نوع شیت‌ها دارای سطوح بسیار متنوعی هستند، برخی از مصارف آن‌ها را می‌توان تولید کاغذ دیواری‌ها با استفاده از جوهر افشان رول‌زن و هم‌چنین در چاپ کارت دعوت و کارت پستال‌‌های خاص و فانتزی نام برد.

§       متریال PVC جوهر افشان: این متریال خاص جهت تولید کارت‌های پی وی سی (PVC) با تکنیک چاپ جوهر افشان می‌باشد که در مقاله‌ای جداگانه به آن خواهیم پرداخت.

 

از دسته‌های کاربری مشابه می‌توان همچنین به موارد دیگری اشاره کرد که در پایان با آن‌ها آشنا می‌شویم:

 

§  کاغذهای مخصوص چاپ روی تیشرت: این گروه برخلاف کاغذ سابلیمیشن، با مرکب معمولی دای (dye) یا پیگمنت چاپ می‌گردند. اگرچه برای رسیدن به حداکثر کیفیت بایستی که از مرکب پیگمنت استفاده شود، اما به دلیل نامتعارف بودن آن در صنعت چاپ ایران می‌توان از مرکب دای نیز بهره برد. این کاغذها معمولاً برای چاپ روی تی‌شرت‌های سفید و تیره دارای دو گروه تعریف‌شده متمایز از یکدیگرند و هنگام تهیه باید به این نکته که کاغذ فوق برای تی‌شرت روشن یا تیره است، توجه داشت.

 

§    کاغذ مخصوص چاپ سابلیمیشن: این کاغذ مناسب جوهرهای دای-سابلیمیشن (Dye-Sublimation) است و عمدتاً در گروه کاغذهای کوتد جا دارند، به نحوی که کاغذ کوتد معمولی و نرمال را نیز می‌توان برای این منظور استفاده کرد. از مشخصات اصلی این کاغذ می‌توان به نازکی آن اشاره نمود. هرچه کاغذ سابلیمیشن نازک‌تر باشد، عملیات  انتقال تصویر از کاغذ به سرامیک و پلی‌استر و … با سرعت و دقت بالاتری انجام می‌پذیرد.

 

 

§       کاغذ چاپ تتوی موقت یا کاغذ استنسیل: این نوع کاغذ برای انتقال طرح مورد نظر هنرمندان تتو از روی کاغذ به روی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع کاغذ که به استنسیل نیز مشهور است، از فناوری چاپ جوهر افشان استفاده می‌کند. ‌همچنین درر تتوی موقت نیز از کاغذهای مشابه استفاده می‌شود.

§       کاغذ آب چاپ (Water Transfer) یا Decal: این کاغذ شگفت‌انگیز حاوی لایه‌ای ترانسپرنت و شفاف مشابه پوست پیاز است که بعد از چاپ و قرار دادن این کاغذ در مجاورت آب (خیساندن) قابلیت پیاده‌سازی روی سطوح مختلف از جمله سرامیک و فلزات را دارا می‌باشد.